مویرگ ها چیست؟
در کنار سیاهرگ ها و شریان ها، مویرگ ها سومین نوع رگ خونی در سیستم گردش خون هستند. آنها تنها حدود پنج درصد از تمام رگ های خونی بدن را تشکیل می دهند (وریدها: 75 درصد، شریان ها: 20 درصد). رگهای نازک ویفر یک شبکه مویرگی ریز منشعب و بسته (rete capillare) را در طول کلی حدود 100,000 کیلومتر تشکیل می دهند. هرچه یک بافت به اکسیژن بیشتری نیاز داشته باشد و از نظر متابولیکی فعال تر باشد، شبکه مویرگ های آن متراکم تر می شود. مغز، ریه ها، ماهیچه های اسکلتی و قلب توسط تعداد زیادی از این رگ های نازک ویفری متقاطع شده اند. از طرف دیگر، بافت‌هایی که متابولیسم آهسته دارند، مانند تاندون‌ها و رباط‌ها، فقط چند مویرگ دارند. همچنین نواحی در بدن ما وجود دارند که اصلا مویرگ ندارند و فقط از طریق انتشار از بافت های اطراف، مواد مغذی مانند غضروف مفصل زانو، دریچه های قلب و عدسی چشم ها تامین می شوند.
ساختار مویرگ ها
با قطر تنها پنج تا ده میکرومتر (μm)، مویرگها گاهی کوچک‌تر از گلبول‌های قرمز (هفت تا هشت میکرومتر) هستند، بنابراین برای عبور از رگهای ظریف باید تا حدودی تغییر شکل دهند.
بسته به ساختار ظریف دیوار، سه نوع مویرگ قابل تشخیص است:
- مویرگ های پیوسته: لایه اندوتلیال بسته، کاملاً توسط غشای پایه احاطه شده است. رخ می دهد: پوست، ریه، قلب، مغز، نخاع، ماهیچه های اسکلتی
- مویرگ های فنستره: لایه اندوتلیال با منافذ (20 تا 80 نانومتر، غشای پایه نازک؛ وقوع: دستگاه گوارش، کلیه ها، غدد درون ریز.
- مویرگ های ناپیوسته (سینوسوئیدها): شکاف (دو تا پنج نانومتر) در لایه سلول های اندوتلیال و غشای پایه. وقوع: مغز استخوان، کبد، طحال
وظایف مویرگ ها
دیواره‌های مویرگها در برابر مواد، گازها و مایعات خاص - به‌ویژه عروق ناپیوسته - نفوذپذیر هستند. بنابراین شبکه مویرگی با انشعاب گسترده تبادل گازها و مواد را بین خون و بافت اطراف امکان پذیر می کند. به عنوان مثال، اکسیژن، مواد مغذی، محصولات متابولیک، آب و یون‌های معدنی می‌توانند از خون به فضای بین بافت‌ها/سلول‌ها (اینترستیتیوم) مهاجرت کنند و بالعکس. سلول های خونی و پروتئین های بزرگ استثنا هستند که دیواره رگ های ظریف بیش از حد متراکم است.
علاوه بر این، شرایط روی دیواره های مویرگی بسیار مطلوب است: مواد دارای فضای زیادی و زمان زیادی هستند. شبکه مویرگی به دلیل انشعاب ریزش، سطح مقطع کلی بزرگی (حدود 800 برابر بزرگتر از سطح مقطع آئورت) به دست می آورد و جریان خون به 0.3 میلی متر در ثانیه کاهش می یابد (آئورت: 320 میلی متر در ثانیه).
بنابراین دیواره های رگ های ظریف به شدت فیلتر شده و دوباره جذب می شوند. روزانه حدود 20 لیتر به داخل بینابینی فیلتر می شود که حدود 18 لیتر آن دوباره جذب مویرگ ها و ونول ها می شود. دو لیتر باقی مانده از طریق سیستم لنفاوی به خون بازگردانده می شود.
مویرگ ها: بیماری ها و شکایات
اگر نفوذپذیری مویرگ ها مختل شود، خون یا اجزای خون می توانند از سیستم عروقی به بافت اطراف نشت کنند. به عنوان مثال، این منجر به ادم و پتشی (خونریزی سوراخ پوست و غشاهای مخاطی) می شود.
سندرم نشت مویرگی یک بیماری نادر و شدید است که در آن نفوذپذیری عروق ظریف افزایش می یابد. علائم مشخصه دوره های فشار خون پایین، ادم و حجم خون پایین (هیپوولمی) است. علت این بیماری ناشناخته است، بنابراین فقط می توان آن را به صورت علامتی درمان کرد. پیش آگهی ضعیف است.
سایر مشکلات سلامتی در ناحیه مویرگ ها شامل ناهنجاری، پارگی، ترومبوز و آمبولی است.
