بررسی اجمالی
- علائم: تشنگی شدید، افزایش میل به ادرار کردن، اشتهای شدید، کاهش وزن، خستگی، عملکرد ضعیف، عدم تمرکز، درد شکم، احتمالا بوی استون هوای بازدم شده
- درمان: در دیابت نوع 1، انسولین درمانی. در دیابت نوع 2، تغییر سبک زندگی (رژیم غذایی متعادل، ورزش بیشتر)، مصرف داروهای خوراکی دیابت در صورت لزوم، انسولین درمانی در صورت لزوم، آموزش دیابت
- سیر و پیش آگهی: فقط تا حدی قابل درمان است، علائم را می توان به طور قابل توجهی با درمان موفقیت آمیز کاهش داد. در صورت عدم درمان، عوارضی مانند هیپوگلیسمی یا کتواسیدوز دیابتی ممکن است و امید به زندگی کاهش می یابد.
- معاینات و تشخیص: مشاوره با پزشک، معاینه فیزیکی، تعیین میزان قند خون ناشتا و طولانی مدت (HbA1c)، تست تحمل گلوکز خوراکی در صورت لزوم، آزمایش آنتی بادی، آزمایش خون و ادرار.
- علل و عوامل خطر: در دیابت نوع 1، پاسخ مشخص نیست، احتمالاً پاسخ خود ایمنی، عوامل ژنتیکی یا عفونت، احتمالاً شیردهی کوتاه مدت. در دیابت نوع 2 یا MODY، سبک زندگی ناسالم و عدم ورزش و عوامل ژنتیکی، به ندرت موادی مانند دارو یا مواد شیمیایی
- پیشگیری: دیابت نوع 1 معمولاً قابل پیشگیری نیست. در دیابت نوع 2، اغلب یک سبک زندگی سالم و ورزش کافی خطر ابتلا به بیماری را کاهش می دهد
دیابت در کودکان چگونه خود را نشان می دهد؟
با این حال، پزشکان به طور فزاینده ای دیابت نوع 2 را در کودکان و نوجوانان (علاوه بر دیابت نوع 1) تشخیص می دهند. این معمولاً بعد از 40 سالگی رخ می دهد. با این حال، بسیاری از فرزندان امروزی دارای مشخصات خطر معمول این بیماری هستند: عدم ورزش، اضافه وزن و رژیم غذایی سرشار از قند و چربی. در نتیجه، تخمین زده می شود که سالانه 200 کودک بین 12 تا 19 سال به دیابت نوع 2 مبتلا می شوند و این تعداد در حال افزایش است.
برخی از کودکان و جوانان به اشکال نادر دیابت مبتلا می شوند. اینها شامل MODY ("دیابت شروع بلوغ در جوانان") است. داده های قابل اعتماد کمی در مورد فراوانی چنین اشکال نادر دیابت در کودکان، نوجوانان و بزرگسالان وجود دارد.
چه علائمی نشان دهنده دیابت در کودکان است؟
دیابت نوع 1 در کودکان اغلب تنها زمانی علائم را نشان می دهد که بیش از 80 درصد از سلول های بتای تولید کننده انسولین در پانکراس از بین رفته باشند. قبل از آن، انسولین باقی مانده برای جلوگیری از از بین رفتن کامل متابولیسم قند کافی است.
با این حال، علائم دیابت نوع 1 در کودکان گاهی در عرض چند هفته ظاهر می شود. این شامل:
- مقدار زیاد ادرار، ادرار کردن در شب یا خیس کردن خود
- احساس تشنگی شدید و نوشیدن مقادیری چند لیتر در روز
- کسالت و عملکرد ضعیف
- درد شدید شکم
- یک بوی معمولی استون هوای بازدمی در مرحله پیشرفته (مانند "لاک پاک کننده ناخن")
در مقابل، علائم دیابت نوع 2 بسیار نادرتر در کودکان به کندی ایجاد می شود. آنها مشابه دیابت نوع 1 هستند. با این حال، کودکان مبتلا معمولا به طور قابل توجهی اضافه وزن دارند (چاقی = چاقی).
درمان دیابت در کودکان
بلافاصله پس از تشخیص دیابت، کودکان و والدین آنها آموزش های ویژه دیابت را می بینند. آنها در مورد بیماری، چگونگی پیشرفت، چگونگی پیشرفت و گزینه های درمانی بیشتر می آموزند.
از جمله، آنها می آموزند که چه مقدار کربوهیدرات در غذاهای مختلف وجود دارد و بدن در چه زمانی از روز برای کدام غذاها به چه مقدار انسولین نیاز دارد. همچنین در این آموزش روش صحیح مقابله با عوارض احتمالی دیابت (مانند هیپرگلیسمی و هیپوگلیسمی) آموزش داده می شود.
درمان دیابت نوع 1
دیابت نوع 1 نیاز به تزریق مادام العمر انسولین (معمولا با قلم انسولین) دارد، زیرا پانکراس دیگر خود انسولین تولید نمی کند. به عنوان یک قاعده، افراد مبتلا انسولین را به عنوان بخشی از درمان با انسولین شدید دریافت می کنند. با این حال، پزشکان همچنین برای بسیاری از کودکان و نوجوانان از پمپ انسولین استفاده می کنند که می تواند به طور انعطاف پذیر و سریع کنترل شود.
نوع درمان دیابت و اهداف درمانی (مانند سطح گلوکز خون و مقدار HbA1c) به صورت جداگانه تعیین می شود. به عنوان مثال، برای HbA1c، مقادیر زیر 7.5 درصد هدف هستند.
انسولین درمانی تشدید شده (اصل پایه بولوس)
بیماران یک یا دو بار در روز انسولین طولانی اثر تزریق می کنند تا نیازهای اولیه انسولین خود را برآورده کنند (پایه). قبل از هر وعده غذایی، کودکان دیابتی سطح فعلی گلوکز خون خود را اندازه گیری می کنند و سپس یک انسولین طبیعی یا کوتاه اثر دیگر (بولوس) به خود تزریق می کنند. مقدار بولوس مورد نیاز به زمان روز و ترکیب وعده غذایی برنامه ریزی شده بستگی دارد.
پمپ انسولین
پمپ انسولین به ویژه برای کودکان مناسب است تا کیفیت زندگی خود را با وجود دیابت حفظ کنند. پزشک یک سوزن ظریف در چربی شکم کاشت که از طریق یک لوله کوچک به پمپ انسولین متصل می شود. این یک دستگاه کوچک، قابل برنامه ریزی، با باتری و دارای مخزن انسولین است. پمپ را می توان به یک کمربند وصل کرد یا در یک کیسه کوچک حمل کرد که بیماران با یک بند به گردن خود آویزان می کنند و زیر پیراهن خود قرار می دهند. به این ترتیب از بیرون قابل مشاهده نیست.
پمپ انسولین به افراد مبتلا آزادی زیادی می دهد. همچنین به طور قابل توجهی بار کودکان مبتلا به دیابت را کاهش می دهد، زیرا دیگر نیازی به تزریق روزانه دردناک انسولین نیست. پمپ انسولین همیشه حتی در حین ورزش یا بازی روی بدن باقی می ماند. با این حال، در صورت لزوم - برای مثال برای شنا - پمپ را می توان برای مدت کوتاهی قطع کرد.
پمپ انسولین به صورت جداگانه در یک مطب یا کلینیک تخصصی دیابت تنظیم می شود. لازم است به طور مرتب مخزن انسولین (کارتریج) تعویض یا پر شود.
درمان دیابت نوع 2
مانند دیابت نوع 1، برنامه درمانی و اهداف درمانی به صورت جداگانه تعیین می شود.
اساس درمان فعالیت بدنی منظم و ورزش و همچنین تغییر در رژیم غذایی (رژیم غذایی متنوع و متعادل با فیبر، میوه و سبزیجات فراوان) است. این به بیماران کمک می کند تا از شر کیلوگرم های اضافی خلاص شوند و سطح قند خون بالا را کاهش دهند. همچنین عوامل خطر ابتلا به بیماری های همزمان و ثانویه (بیماری های قلبی عروقی، فشار خون بالا و ...) را کاهش می دهد. در آموزش دیابت، کودکان و جوانان مبتلا به دیابت نکات و کمک در مورد برنامه ورزشی و توصیه های تغذیه فردی خود را دریافت می کنند.
اگر با تغییر شیوه زندگی نتوان قند خون را به اندازه کافی کاهش داد، یا اگر بیمار جوان نتواند انگیزه انجام ورزش بیشتر و رژیم غذایی سالم‌تر داشته باشد، پزشک داروهای دیابت اضافی (ضد دیابت) را تجویز می‌کند. ابتدا یک ضد دیابت خوراکی (معمولاً قرص متفورمین) را امتحان می کند. اگر این موارد بعد از سه تا شش ماه موفقیت مطلوب را به همراه نداشته باشد، به بیمار انسولین داده می شود.
بخش مهمی از درمان نیز درمان بیماری های همزمان و ثانویه موجود است.
امید به زندگی در کودکان دیابتی
سیر بیماری و امید به زندگی احتمالی در بین کودکان و نوجوانان مبتلا بسیار متفاوت است. هر دو اساساً به نوع دیابت و نحوه درمان آن بستگی دارند. علاوه بر این، وضعیت عمومی بیمار بر پیش آگهی تأثیر می گذارد. درمان اساساً ممکن نیست، زیرا دیابت - به استثنای دیابت بارداری - یک بیماری مزمن است. با این حال، علائم را می توان به خوبی کنترل کرد.
درمان دیابت نوع 1 در کودکان، نوجوانان و بزرگسالان به طور کلی پیچیده تر است، اما در اینجا نیز می توان علائم را به خوبی کنترل کرد. در اینجا آموزش تجدید منظم و نظارت پزشکی ضروری است. هدف اصلی دستیابی به سطوح گلوکز خون است که با استفاده از انسولین درمانی تا حد امکان ثابت باشد تا از بیماری های ثانویه جلوگیری شود. به عنوان یک قاعده کلی، هر چه سن بیمار در شروع بیماری کمتر باشد، خطر عوارض ثانویه در طول زندگی بیشتر است.
عوارض حادی که با فرکانس های متفاوت در دیابت نوع 1 و 2 رخ می دهد، هیپوگلیسمی و هیپرگلیسمی است. در موارد شدید، دومی ممکن است منجر به کتواسیدوز دیابتی شود (به ویژه در دیابت نوع 1). اغلب، این بیماری های ثانویه هستند که در نهایت باعث کاهش امید به زندگی می شوند.
عوارض حاد
کم شدن قند در خون
هیپوگلیسمی یکی از شایع ترین و همچنین خطرناک ترین عوارض حاد دیابت در کودکان تحت درمان با انسولین است. اغلب ناشی از تزریق ناخواسته بیش از حد انسولین توسط بیمار است. اگر دوز انسولین ثابت بماند، فعالیت بدنی غیرمعمول شدید یا ورزش زیاد نیز بیشتر به هیپوگلیسمی منجر می شود.
علائم احتمالی هیپوگلیسمی شامل تعریق، سرگیجه، لرزش دست ها، تپش قلب و احساس ضعف شدید است. در موارد شدید، اختلالات تمرکز و بینایی، گرفتگی عضلات و اختلال در هوشیاری یا حتی بیهوشی نیز وجود دارد.
پزشکان به بیماران دیابتی که به طور خاص به انسولین وابسته هستند توصیه می کنند همیشه مقداری گلوکز همراه خود داشته باشند تا در صورت افت قند خون خفیف، قند خون آنها به سرعت بالا رود. از سوی دیگر، موارد شدیدتر معمولاً نیاز به درمان پزشکی دارند.
کتواسیدوز دیابتی
کمبود مطلق انسولین در کودکان دیابتی نوع 1 باعث می شود سلول ها جذب قند (گلوکز) از خون را متوقف کنند. هنگامی که بدن از خارج انسولین بسیار کمی دریافت می کند یا انسولین دریافت نمی کند، قند خون همچنان به افزایش می یابد.
چنین هیپرگلیسمی اغلب در بیماران دیابتی وابسته به انسولین در طول یک عفونت حاد مانند ذات الریه یا عفونت دستگاه ادراری رخ می دهد. پس از آن، بدن بیش از حد معمول به انسولین نیاز دارد، حتی اگر بیمار کمی غذا بخورد. سپس دوز طبیعی انسولین کافی نیست و متعاقباً گلوکز خون بیش از حد افزایش می یابد.
علائم معمولی بوی استون میوه ای هوای بازدمی و تنفس بسیار عمیق (تنفس با دهان بوسه) است. بدن سعی می کند با دفع قند همراه با مایعات زیاد، سطح قند خون بیش از حد بالا را کاهش دهد. این منجر به افزایش خروجی ادرار و متعاقباً کم آبی بدن می شود. بیماران خسته و ضعیف هستند و در موارد شدید به حالت اغما (کما کتواسیدوز) می‌افتند. این کما به معنای خطر برای زندگی است! باید فوراً به پزشک اورژانس هشدار داده شود.
در شکل خفیف، کتواسیدوز دیابتی گاهی در دیابت نوع 2 نیز رخ می دهد.
بیماری های متعاقب
شایع ترین بیماری های ثانویه دیابت (صرف نظر از نوع) شامل بیماری کلیوی (نفروپاتی دیابتی)، بیماری شبکیه (رتینوپاتی دیابتی) و آسیب عصبی (پلی نوروپاتی دیابتی) است. آسیب عصبی، همراه با آسیب عروقی، که همچنین از پیامدهای قند خون بالا است، باعث به اصطلاح سندرم پای دیابتی می شود.
حملات قلبی و سکته مغزی نیز از عوارض دیررس دیابت کنترل نشده یا درمان نشده در کودکان، نوجوانان و بزرگسالان هستند.
در مورد عوارض احتمالی و آسیب های ناشی از آن می توانید در مقاله دیابت شیرین بیشتر بخوانید.
تشخیص دیابت در کودکان
- آیا کودک شما اخیراً اغلب به طور محسوسی خسته شده است؟
- آیا نیاز به ادرار مکرر دارد یا شب ها خود را خیس کند؟
- آیا اخیراً بیشتر مشروب می‌نوشد یا اغلب از تشنگی شکایت می‌کند؟
- آیا از درد شکم شکایت دارد؟
- آیا متوجه بوی میوه ای (مانند "لاک پاک کننده ناخن") در تنفس شده اید؟
- آیا یکی دیگر از اعضای خانواده دیابت دارد؟
معاینه فیزیکی و قند خون ناشتا
سپس پزشک کودک را معاینه می کند و معمولاً یک قرار ملاقات دیگر برای خون گیری (صبح) تعیین می کند. برای این منظور کودک باید ناشتا باشد، یعنی حداقل هشت ساعت چیزی نخورده باشد و نوشیدنی شیرین مصرف نکرده باشد. این تنها راه برای تعیین قابل اعتماد مقدار گلوکز خون ناشتا است.
با این حال، یک اندازه گیری برای تشخیص "دیابت در کودکان" کافی نیست. برای رد خطاها و نوسانات اندازه گیری، اندازه گیری مکرر قند خون ناشتا (حداقل دو بار) ضروری است. اگر نتیجه چندین بار بالای 126 میلی گرم در دسی لیتر باشد، نشان دهنده دیابت است.
مقدار طولانی مدت گلوکز خون (HbA1c)
هنگامی که به دیابت نوع 1 در کودکان و نوجوانان مشکوک است، پزشک معمولاً تنها در موارد شک HbA1c را تعیین می کند.
اگر دیابت از قبل شناخته شده باشد، مقدار HbA1c نیز مهم است. پزشکان به طور منظم آن را اندازه گیری می کنند تا موفقیت درمان دیابت را بررسی کنند.
آزمایش غربالگری آنتی بادی
اگر دیابت در کودکان را نمی توان به وضوح به نوع 1 اختصاص داد، آزمایش غربالگری آنتی بادی وضوح را ارائه می دهد. در این آزمایش، پزشک نمونه خون بیمار را از نظر آنتی‌بادی‌هایی که نمونه‌ای از دیابت نوع 1 هستند، بررسی می‌کند. چنین اتوآنتی بادی هایی را نمی توان در دیابت نوع 2 تشخیص داد.
آزمایش غربالگری آنتی بادی امکان تشخیص زودهنگام دیابت نوع 1 را در کودکان و نوجوانان فراهم می کند، زیرا اتوآنتی بادی ها را می توان سال ها قبل از شروع بیماری در خون یافت. در غیر این صورت دیابت نوع 1 تنها زمانی با علائم مشخص می شود که حدود 80 درصد از سلول های بتا قبلاً از بین رفته باشند.
تست تحمل گلوکز خوراکی (oGTT)
کارشناسان همچنین از تست تحمل گلوکز خوراکی (oGTT) به عنوان آزمایش بار قند یاد می کنند. این آزمایش می‌کند که بدن چقدر از قند استفاده می‌کند. برای این کار ابتدا گلوکز خون ناشتا تعیین می شود. سپس بیمار یک محلول قندی تعریف شده (75 گرم شکر محلول) می نوشد. بعد از یک و دو ساعت، پزشک دوباره سطح گلوکز خون را اندازه گیری می کند.
برای تشخیص دیابت نوع 1 در کودکان، پزشکان معمولاً OGTT را فقط در موارد شک انجام می دهند. از سوی دیگر، اگر مشکوک به دیابت نوع 2 باشد، بخشی از تشخیص های معمول است. برای یک نتیجه تایید شده، معمولا دو بار انجام می شود.
آزمایش ادرار
آزمایش ادرار برای قند (گلوکز) نیز برای تشخیص دیابت در کودکان مفید است. به طور معمول، سلول های خاصی در بصل النخاع کلیه، قند وارد شده به پیش ساز ادراری (ادرار اولیه) را به داخل خون منتقل می کنند. بنابراین، در ادرار سالم، قندی وجود ندارد یا به سختی می توان آن را تشخیص داد.
با این حال، اگر قند خون به طور قابل توجهی بالاتر از سطح طبیعی باشد، کلیه اغلب قادر به انجام این بازجذب نیست. سپس بدن قند بیشتری را از طریق ادرار دفع می کند (گلوکوزوری) - نشانه ای از اختلال تحمل گلوکز یا دیابت آشکار.
برای سال‌های متمادی، نوارهای آزمایش ویژه برای استفاده خانگی و ساده برای تشخیص گلوکوزوری در دسترس بوده است. این فقط چند دقیقه طول می کشد.
اگر سطح گلوکز خون به طور دائمی بیش از حد بالا باشد، مولکول های قند به مرور زمان به بافت کلیه آسیب می زند (نفروپاتی دیابتی). نشانه آن وجود پروتئین خاصی در ادرار، آلبومین است. این به اصطلاح آلبومینوری را می توان با نوار آزمایش ادرار نیز تشخیص داد.
سایر معاینات
چرا کودکان به دیابت مبتلا می شوند؟
علل دیابت در کودکان (و بزرگسالان) به شکل دیابت بستگی دارد.
دیابت نوع 1 در کودکان
دیابت نوع 1 یک بیماری خود ایمنی است. در اینجا، آنتی بادی ها به سلول های بتای تولید کننده انسولین در لوزالمعده حمله می کنند و آنها را از بین می برند. در نتیجه، بدن دیگر قادر به تولید انسولین کافی نیست (کمبود مطلق انسولین).
اکنون متخصصان از آنتی بادی های مختلفی از این دست که در دیابت نوع 1 رخ می دهند، می شناسند. اینها شامل، برای مثال، اتوآنتی بادی علیه اجزای سلول جزایر سیتوپلاسمی (ICA) و علیه انسولین (IAA) است.
اینکه چرا سیستم ایمنی بدن بیماران علیه بافت خود عمل می کند، مشخص نیست. به نظر می رسد عوامل ژنتیکی در این امر نقش داشته باشند، زیرا دیابت نوع 1 گاهی اوقات در چند نفر از یک خانواده رخ می دهد. اکنون محققان چندین جهش ژنی را شناسایی کرده اند که به نظر می رسد با دیابت نوع 1 مرتبط باشد.
دیابت نوع 1 اغلب همراه با سایر بیماری های خودایمنی مانند بیماری سلیاک یا بیماری آدیسون رخ می دهد.
دیابت نوع 2 در کودکان
دیابت نوع 2 در طی چند سال ایجاد می شود: سلول های بدن به طور فزاینده ای نسبت به هورمون کاهش دهنده قند خون انسولین حساس می شوند. این مقاومت به انسولین منجر به کمبود نسبی انسولین می‌شود: بدن بیمار معمولاً در ابتدا انسولین کافی تولید می‌کند، اما اثربخشی آن روی سلول‌ها با گذشت زمان کاهش می‌یابد.
برای جبران، پانکراس تولید انسولین را افزایش می دهد. اما در برخی مواقع به دلیل اضافه بار خسته می شود. سپس تولید انسولین کاهش می یابد. در مراحل پیشرفته بیماری، ممکن است کمبود مطلق انسولین وجود داشته باشد.
علل دقیق دیابت نوع 2 ناشناخته است. با این حال، چه در کودکان و چه در بزرگسالان، یک سبک زندگی ناسالم با رژیم غذایی بیش از حد سرشار از انرژی، عدم ورزش و چاقی عوامل اصلی ایجاد مقاومت به انسولین هستند. علاوه بر این عوامل ژنتیکی نیز در بروز این بیماری نقش دارند.
اشکال خاص دیابت در کودکان
همچنین اشکال نادر دیگری از دیابت با علل مختلف (مواد شیمیایی، داروها، ویروس ها و غیره) وجود دارد.
آیا دیابت در کودکان قابل پیشگیری است؟
اگر علت ژنتیکی باشد، دیابت قابل پیشگیری نیست. این امر به ویژه در مورد دیابت نوع 1 بیشتر است. برای جلوگیری از ابتلا به دیابت نوع 2، اطمینان از یک سبک زندگی سالم و ورزش کافی از سنین پایین بسیار مهم است.
برای مثال، اشکال نادرتر، که به دلیل قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی یا داروها هستند، نیز به سختی قابل پیشگیری هستند. دیابت معمولاً در مدت طولانی بدون توجه ایجاد می شود، به همین دلیل است که مثلاً قطع دارو دیگر از دیابت جلوگیری نمی کند.
با این حال، تشخیص و درمان به موقع می تواند از عوارض احتمالی و بیماری های ثانویه جلوگیری کند.
