بررسی اجمالی
- علائم: بدون علامت برای مدت طولانی. بعداً درد بالای شکم، کمردرد، کاهش وزن، کاهش اشتها، یرقان، دیابت شیرین، تهوع و استفراغ، اختلالات گوارشی، مدفوع چرب و غیره.
- سیر بیماری و پیش آگهی: درمان فقط تا زمانی امکان پذیر است که تومور موضعی باشد. معمولاً پیش آگهی نامطلوب است زیرا تومور اغلب دیر کشف می شود و به شدت رشد می کند
- معاینات: آزمایش خون، سونوگرافی شکم، سونوگرافی آندوسکوپی، CT، MRI، کلانژیوپانکراتیکوگرافی رزونانس مغناطیسی (MRCP)، برداشتن و آنالیز نمونه بافت، لاپاراسکوپی.
- درمان: جراحی، شیمی درمانی در صورت لزوم، رادیوتراپی (فقط در موارد خاص)، درد درمانی
- پیشگیری: هیچ اقدام یا برنامه پیشگیری خاصی وجود ندارد. با این حال، توصیه می شود از عوامل خطر اجتناب شود
سرطان لوزالمعده چیست؟
- بزرگترین قسمت توسط بافت برون ریز تشکیل شده است. شیره گوارشی حاوی آنزیم هایی تولید می کند که به روده کوچک هدایت می شود و برای تجزیه و هضم غذای خورده شده ضروری است.
هر دو عملکرد پانکراس برای ارگانیسم انسان حیاتی هستند. اگر یکی از آنها شکست بخورد، مثلاً به دلیل تومور یا به دلیل بیماری دیگر، این برای فرد مبتلا تهدید کننده زندگی است.
اغلب سرطان پانکراس در قسمت سر پانکراس ایجاد می شود.
سرطان پانکراس چقدر شایع است؟
سرطان پانکراس یک بیماری نسبتا نادر است. با این وجود، این سومین تومور شایع دستگاه گوارش بعد از سرطان معده و روده بزرگ است. خطر ابتلا به بیماری در مردان کمی بیشتر از زنان است. میانگین سن شروع بیماری در مردان 72 سال و برای زنان 76 سال است.
علائم سرطان پانکراس چیست؟
به محض ظاهر شدن علائم، سرطان لوزالمعده اغلب آنقدر پیشرفته است که تومور بر ساختارهای مجاور مانند مجرای صفراوی، معده و روده کوچک فشار می آورد یا در آنها رشد می کند. وجود متاستاز غیر معمول نیست. علائم زیر اغلب در این مرحله پیشرفته سرطان پانکراس رخ می دهد:
- از دست دادن اشتها
- کاهش وزن ناخواسته: اگر به دلیل سرطان لوزالمعده، بافت برون‌ریز آنزیم‌های گوارشی بسیار کمی تولید کند یا آنزیم‌های گوارشی بیشتری تولید نکند، ارگانیسم مواد مغذی را در روده به میزان محدودی تجزیه می‌کند یا اصلاً نمی‌کند. کمبود مواد مغذی منجر به کاهش وزن می شود.
- حالت تهوع، استفراغ، اسهال و نفخ شکم.
- زردی (اکتروس): سرطان در سر لوزالمعده در برخی موارد مجرای صفراوی را تحت فشار قرار می دهد یا آن را مسدود می کند. سپس صفرا برگشته و باعث زردی می شود: پوست، غشاهای مخاطی و صلبیه سفید در چشم مایل به زرد می شوند. ادرار تیره، مدفوع روشن است. در برخی از بیماران، زردی به عنوان یکی از علائم اولیه سرطان پانکراس رخ می دهد.
- سرفه و تنگی نفس در متاستاز به ریه یا پلور
- درد استخوان در متاستازهای اسکلتی
- علائم عصبی در صورت متاستاز در سیستم عصبی مرکزی
علائم سرطان پانکراس مشابه علائم پانکراتیت است. گاهی این دو حالت با هم اتفاق می افتد. این امر تشخیص را دشوارتر می کند.
به ندرت، لخته های خون کوچک در سرطان پانکراس به دلیل فشار بر عروق اطراف ایجاد می شود. اینها ممکن است رگ آسیب دیده را مسدود کنند (ترومبوز). این اغلب در سیاهرگ طحال اتفاق می افتد، به عنوان مثال، که نزدیک به پانکراس است.
اگر سرطان لوزالمعده به صفاق گسترش یابد (کارسینوماتوز صفاقی)، سلول‌های سرطانی مایعی را به داخل حفره شکم ترشح می‌کنند - "آسیت" (آسیت) ایجاد می‌شود. علائم احتمالی شکم برآمده یا بزرگ، افزایش وزن ناخواسته و مشکلات گوارشی است.
امید به زندگی با سرطان پانکراس چقدر است؟
از طرف دیگر، اشکال غدد درون ریز بسیار نادرتر سرطان پانکراس، معمولاً کندتر و با شدت کمتری رشد می کنند. بنابراین پیش آگهی آنها اغلب مساعدتر است و افراد مبتلا اغلب برای چندین سال زنده می مانند حتی اگر دیر تشخیص داده شوند.
به طور کلی، سرطان لوزالمعده یکی از کمترین میزان بقا را در بین همه سرطان ها دارد. سالانه تقریباً به تعداد افرادی که به تازگی به سرطان لوزالمعده مبتلا شده اند می میرند. پنج سال پس از تشخیص، تنها حدود ده درصد از مبتلایان هنوز به دلیل تومور پانکراس فوت نکرده اند.
دلیل این امر معمولاً تشخیص دیرهنگام و رشد تهاجمی است که باعث ایجاد متاستاز در اوایل می شود. در نتیجه جراحی درمانی به ندرت امکان پذیر است.
علل سرطان پانکراس هنوز به طور کامل مورد بررسی قرار نگرفته است. با این حال، سیگار کشیدن و مصرف زیاد الکل به عنوان عوامل خطر قابل اعتماد در نظر گرفته می شوند: به گفته متخصصان، به اصطلاح سطح کوتینین در افراد سیگاری شدید بالا می رود. این ماده زمانی تولید می شود که نیکوتین در بدن تجزیه شود و سرطان زا در نظر گرفته شود. مصرف منظم الکل اغلب لوزالمعده را ملتهب می کند – و التهاب مزمن بافت غده را مستعد ابتلا به سرطان پانکراس می کند.
برخی بیماری‌ها از عوامل خطر بیشتر هستند. به عنوان مثال، زنان مبتلا به سرطان سینه یا تخمدان ارثی و بستگان آنها در معرض خطر ابتلا به سرطان پانکراس هستند.
آیا سرطان پانکراس ارثی است؟
معاینات و تشخیص
در صورت مشکوک بودن به سرطان لوزالمعده، پزشک ابتدا با بیمار مصاحبه مفصلی انجام می دهد تا سابقه پزشکی او (تاریخچه) را بدست آورد. در میان چیزهای دیگر، پزشک شرح مفصلی از همه علائم، هر بیماری قبلی و هر سرطان لوزالمعده شناخته شده در خانواده را می خواهد.
معاینه فیزیکی: پزشک شکم را لمس می کند، به عنوان مثال، برای تشخیص تورم یا سفت شدن در حفره شکمی.
سونوگرافی شکم: با استفاده از سونوگرافی، پزشک اندازه و وضعیت لوزالمعده و همچنین سایر اندام های شکمی (کبد، کیسه صفرا، معده، روده کوچک و غیره) و غدد لنفاوی اطراف را ارزیابی کرده و آنها را از نظر متاستاز بررسی می کند. با این حال، تومورهای کوچک با قطر کمتر از یک سانتی متر قابل تشخیص نیستند. معاینه اولتراسوند معمولاً اولین معاینه تصویربرداری در مواقعی است که مشکوک به سرطان پانکراس است.
نمونه بافت: پزشک معمولاً در حین آندوسونوگرافی از نواحی مشکوک نمونه بافت می گیرد. روش دیگر، او یک سوزن توخالی را مستقیماً از طریق دیواره شکم وارد پانکراس می کند.
توموگرافی کامپیوتری (CT): این معاینه ویژه با اشعه ایکس تصاویر مقطعی دقیقی از پانکراس و سایر ساختارها ایجاد می کند. این امکان را برای ارزیابی محل و اندازه دقیق تومور و تشخیص هر گونه متاستاز (مثلاً در غدد لنفاوی یا کبد) فراهم می کند.
کلانژیوپانکراتوگرافی رزونانس مغناطیسی (MRI) به ویژه با توجه به تشخیص سرطان لوزالمعده آموزنده است: این آزمایش MRI به طور خاص سیستم مجرای پانکراس و صفرا را با جزئیات تجسم می کند. بیشتر سرطان های پانکراس از سلول های پوشاننده مجاری دفعی بافت غده برون ریز (به نام آدنوکارسینوم) ایجاد می شوند.
توموگرافی انتشار پوزیترون (PET): در PET، بیمار ابتدا یک ماده نشاندار شده با رادیواکتیو دریافت می کند. این به دلیل فعالیت متابولیک بالا در بافت تومور تجمع می یابد. این اجازه می دهد تا بافت تومور به راحتی از بافت سالم اطراف در طول توموگرافی متمایز شود.
اشعه ایکس قفسه سینه: تصاویر اشعه ایکس می توانند هر تومور دختری (متاستاز) را در ریه ها تشخیص دهند.
سینتی گرافی اسکلتی: این معاینه برای تشخیص متاستازهای استخوانی استفاده می شود. به بیمار یک ماده رادیواکتیو کوتاه اثر داده می شود که به طور خاص در متاستازهای استخوانی تجمع می یابد. سپس می توان محل های تومور را با یک دوربین مخصوص مشاهده کرد.
کارسینوم پانکراس: مراحل
- مرحله 1: تومور به پانکراس محدود می شود.
- مرحله 2: اندازه تومور به بیش از چهار سانتی متر قطر می رسد. در عوض، اگر اندازه تومور کوچکتر باشد، غدد لنفاوی از قبل درگیر هستند.
- مرحله 3: غدد لنفاوی اطراف به طور فزاینده ای تحت تأثیر قرار می گیرند و تومور ممکن است در حال رشد به رگ های خونی بزرگتر در مجاورت خود باشد.
- مرحله 4: متاستازها در سایر اندام ها نیز ایجاد شده اند (مانند متاستازهای ریه یا کبد).
اگر سرطان لوزالمعده در مراحل اولیه کشف شود، پزشک سعی می کند تا حد امکان آن را به طور کامل درمان کند. با این حال، سرطان لوزالمعده معمولاً خیلی دیر کشف می شود. در این صورت معمولاً درمان دیگر ممکن نیست. در این مورد، درمان برای کاهش علائم افراد مبتلا و کاهش یا توقف گسترش بیشتر تومور (درمان تسکین دهنده) عمل می کند.
درمان جراحی
جراحی تنها در ده تا 20 درصد از بیماران مبتلا به سرطان پانکراس در نظر گرفته می شود. این عمل تنها زمانی واقعاً مؤثر است که بافت اطراف آن هنوز عاری از سرطان باشد. اگر بتوان تومور را به طور کامل در طول جراحی برداشت، درمان ممکن است امکان پذیر باشد.
در مورد سرطان پانکراس در دم پانکراس، پزشک اغلب مجبور است طحال را نیز خارج کند. در برخی موارد سرطان پانکراس، بریدن بافت بیمار از لوزالمعده کافی نیست - پزشک باید کل پانکراس را خارج کند.
در طول عمل، جراح حداقل ده تا دوازده غدد لنفاوی مجاور را نیز برمی دارد. اگر تحت تأثیر سلول های سرطانی قرار نگیرند، این احتمال وجود دارد که تومور هنوز گسترش نیافته باشد.
شیمی درمانی
به عنوان یک قاعده، جراحی سرطان پانکراس با شیمی درمانی (شیمی درمانی کمکی) دنبال می شود. به بیمار داروهای خاصی (سیتواستاتیک) داده می شود که از تکثیر سلول های سرطانی جلوگیری می کند.
گاهی اوقات شیمی درمانی حتی قبل از جراحی مورد نیاز است. این شیمی درمانی نئوادجوانت برای کوچک کردن تومور طراحی شده است تا بتوان آن را راحت تر برداشت. اگر تومور از قبل پیشرفته باشد و جراحی دیگر گزینه ای نباشد، شیمی درمانی تسکینی برای سرطان پانکراس درمان انتخابی است. هدف افزایش بقا و بهبود کیفیت زندگی است.
رادیوتراپی
متخصصان به طور کلی پرتودرمانی (رادیوتراپی) را برای سرطان پانکراس توصیه نمی کنند. با این حال، در چارچوب مطالعات کنترل شده امکان پذیر است. معمولاً در ترکیب با شیمی درمانی (رادیوشیمی درمانی) در بیماران مبتلا به سرطان لوزالمعده پیشرفته موضعی که جراحی برای آنها موفقیت آمیز نیست استفاده می شود.
در مورد سرطان لوزالمعده که دیگر قابل درمان نیست، پزشکان از اشعه برای کاهش علائمی مانند درد تومور نیز استفاده می کنند.
سایر مفاهیم درمانی
گزینه استفاده از رویکردهای درمانی جدیدتر مانند درمان‌های هدفمند و ایمونوتراپی معمولاً فقط برای سرطان پانکراس در چارچوب آزمایش‌های بالینی در دسترس است. هنوز اطلاعات کافی در مورد اثربخشی و مزایای این رویکردهای درمانی در سرطان پانکراس وجود ندارد.
درد درمانی
بسیاری از افراد مبتلا به سرطان پانکراس از درد شدید در ناحیه شکم رنج می برند. طبق طرح گام به گام سازمان جهانی بهداشت (WHO) با استفاده از درد درمانی درمان می شوند:
برای برخی از بیماران مبتلا به سرطان لاعلاج پانکراس، درمان درد با دارو به اندازه کافی کمک نمی کند. در چنین مواردی، پزشک ممکن است سعی کند یک شبکه عصبی در شکم را مسدود کند، به اصطلاح شبکه سلیاک. این کار از انتقال محرک های درد به مغز جلوگیری می کند.
اقدامات دیگر
این اغلب می تواند با درمان درد به صورت جداگانه (همانطور که در بالا توضیح داده شد) به دست آید. در صورت لزوم، سایر اقدامات تسکین دهنده اضافه می شود. به عنوان مثال، اگر تومور مجرای صفراوی را باریک یا ببندد، افراد مبتلا از زردی رنج می برند. در این مورد، جراحی آندوسکوپی مفید است: پزشک یک لوله پلاستیکی کوچک (استنت) را در مجرای صفراوی قرار می دهد تا آن را باز نگه دارد.
علاوه بر پزشکان، فیزیوتراپیست ها، ماساژورها، مددکاران اجتماعی، روانشناسان و روحانیون از درمان تسکینی مبتلایان به سرطان پانکراس حمایت می کنند.
رژیم غذایی برای سرطان پانکراس
سرطان لوزالمعده اغلب عملکرد پانکراس را مختل می کند. این امر حتی پس از جراحی که در آن جراحان پانکراس یا قسمت هایی از آن را برداشته اند نیز صادق است. پانکراس آنزیم های گوارشی مهمی را می سازد. همچنین تعادل قند خون را با هورمون هایی مانند انسولین کنترل می کند.
تغذیه در سرطان سر پانکراس
در صورت ابتلا به سرطان لوزالمعده یا پس از عمل آن، توصیه می شود رژیم غذایی را تنظیم کنید. نکات غذایی برای سرطان پانکراس عبارتند از:
- وعده های غذایی پر حجم نخورید: در طول روز چندین بار (پنج تا هشت بار) و در مقادیر کمتر غذا بخورید.
- بدون وعده های غذایی پرچرب: همچنین هنگام پخت و پز از چربی های مخصوص استفاده کنید که اصطلاحاً به آنها چربی های MCT (= تری گلیسیرید با زنجیره متوسط) می گویند. برای مثال می توانید اینها را در یک فروشگاه مواد غذایی سالم پیدا کنید.
- زیاد بجوید: این کار باعث می شود که بزاق کافی با غذا مخلوط شود. این حاوی موادی است که اثر مشابهی با آنزیم های پانکراس دارند.
- درست بنوشید: عمدتاً آب، چای یا آب سبزیجات بنوشید. در مورد سرطان پانکراس بهتر است الکل را کاملا کنار بگذارید. فشار زیادی به اندام وارد می کند.
به عنوان یک قانون کلی، آنچه را که بهتر تحمل می کنید بخورید. برای فهمیدن این موضوع، نگه داشتن یک دفتر خاطرات غذایی کمک می کند.
رژیم غذایی در سرطان پانکراس
این به این دلیل است که، علاوه بر تزریق انسولین، افراد مبتلا باید اکنون یاد بگیرند که علائم هیپوگلیسمی را نیز تشخیص دهند. برای مثال علائم عبارتند از:
- لرزش
- اشتهای ناخوشایند
- تعریق
- تپش قلب
- مشکلات گردش خون
- خستگی
- گیجی
- غش کردن، کما
افراد مبتلا باید همیشه دکستروز یا محلول های قند مخصوص را در مواقع اضطراری به همراه داشته باشند. همچنین به اطرافیان خود اطلاع دهید تا در مواقع اضطراری بدانند چه خبر است و بر اساس آن بتوانند کمک کنند.
اگر سرطان قسمت‌های بزرگی از پانکراس را از بین برده باشد یا پزشکان آن عضو را به‌طور کامل خارج کرده باشند، هم پروتئین‌های مهم گوارشی و هم هورمون‌های مهم وجود ندارد. سپس به افراد مبتلا داروهایی با آنزیم داده می شود و از آن به بعد به خود انسولین تزریق می کنند. در اینجا نیز پزشکان معالج و متخصصان تغذیه مهمترین مخاطب هستند.
پیشگیری
مطالعات نشان داده است که رژیم غذایی سرشار از میوه ها و سبزیجات با محتوای فیبر بالا و ویتامین های زیاد خطر ابتلا به بیماری را کاهش می دهد. این نه تنها در مورد سرطان لوزالمعده، بلکه در مورد اکثر سرطان های دیگر نیز صدق می کند. با این حال، هیچ توصیه غذایی خاصی وجود ندارد که خطر ابتلا به سرطان پانکراس را کاهش دهد.
