تیک چیست؟

بررسی اجمالی

• تیک چیست؟ یک حرکت یا صدای ناگهانی که هیچ هدفی ندارد و توسط فرد آسیب دیده قابل کنترل نیست.
• چه تیک هایی وجود دارد؟ تیک های حرکتی (انقباض، پلک زدن، گریماس، مهر زدن و غیره) و تیک های صوتی (پاک کردن گلو، غرغر کردن، کوبیدن، تکرار کلمات و غیره) در ترکیب های مختلف وجود دارد. پیچیده ترین نوع آن، سندرم تورت است.
• علل: در تیک های اولیه، علت ناشناخته باقی می ماند (مشکوک: اختلال در متابولیسم پیام رسان در مغز، استعداد ژنتیکی، عفونت). تیک های ثانویه در ارتباط با سایر بیماری ها (مثلاً التهاب مغز) یا با دارو یا داروها رخ می دهد.
• درمان: در مورد تیک ثانویه، درمان بیماری زمینه ای. در مورد تیک های اولیه، به عنوان مثال، روش های رفتار درمانی (HRT، ERPT)، تکنیک های آرام سازی، احتمالاً دارو. افراد مبتلا نیز باید استرس را کاهش دهند یا از آن اجتناب کنند (می تواند تیک ها را تشدید کند).

تیک: تعریف

به عنوان یک قاعده، یک تیک در فواصل زمانی مختلف تکرار می شود.

تیک ها می توانند به اشکال مختلف رخ دهند. یک مثال سندرم تورت است. افراد مبتلا به طور مکرر شروع به تکان دادن دست‌های خود، پلک زدن، غرغر کردن یا فریاد زدن کلمات دشنام می‌دهند (کوپرولالیا پزشکی).

تیک برای محیط زیست آزاردهنده و برای فرد آسیب دیده بسیار استرس زا است. تیک واقعی معمولا قابل درمان نیست. با این حال، درمان مناسب اغلب می تواند علائم را کاهش دهد.

تیک: وقوع و سیر و

تیک ها معمولا موقتی هستند و پس از چند هفته یا چند ماه دوباره ناپدید می شوند. حتی اگر اختلال تیک بیش از یک سال طول بکشد، لزوماً نباید مزمن شود. با این حال، پس از یک فاصله زمانی بدون علامت، تیک ها می توانند عود کنند.

تیک ها معمولا برای اولین بار در دوران کودکی یا نوجوانی رخ می دهند. در واقع، تیک در کودکان غیر معمول نیست. به گفته متخصصان، تقریباً هر دوم کودک در سن دبستان دچار یک تیک موقت می شود که معمولاً ماهیت حرکتی دارد. پسران بیشتر از دختران مبتلا می شوند. علت این امر هنوز مشخص نیست.

ترکیب با سایر بیماری ها

تیک ها می توانند همراه با بیماری های روانی یا روانی ایجاد شوند. اینها لزوماً نباید مستقیماً با اختلال تیک مرتبط باشند، اما پزشکان مشاهده کرده اند که در چنین مواردی (همبودی) شایع تر هستند.

به عنوان مثال، تیک ها در کودکان مبتلا به اختلالات هیپرکینتیک (ADHD)، اختلالات عاطفی و سندرم آسپرگر (اوتیسم) شایع تر است. افسردگی و اختلالات رشدی نیز گاهی با تیک همراه است.

چه تیک هایی وجود دارد؟

تیک ها می توانند از فردی به فرد دیگر بسیار متفاوت باشند. این هم برای شدت و فرکانس و هم برای محتوا صدق می کند. پزشکان بین تیک های حرکتی و تیک های صوتی که می توانند به اشکال ساده یا پیچیده رخ دهند، تفاوت قائل می شوند.

تیک موتور

در بیشتر موارد، تیک های حرکتی ساده خود را در صورت نشان می دهند. نمونه هایی از این هستند

• پلک زدن، اخم کردن و/یا بالا بردن ابروها
• چشم نوردن
• گریم کردن، سر انداختن/تکان دادن سر
• دهان باز

تیک های حرکتی ساده را می توان از سر به سمت پایین مشاهده کرد، به عنوان مثال به صورت تکان دادن شانه یا حرکات پرت کردن بازوها. عضلات تنه و ساق پا به ندرت تحت تأثیر قرار می گیرند، اما تیک ها نیز می توانند در این نواحی رخ دهند.

در مورد تیک‌های حرکتی پیچیده، افرادی که تحت تأثیر قرار می‌گیرند، گاهی تمام توالی حرکتی را انجام می‌دهند، به عنوان مثال:

• پریدن، پریدن
• کف زدن
• مهر زنی
• ضربه زدن
• حرکات پرتاب
• ضربه زدن یا حتی گاز گرفتن خود

برخی از مبتلایان به طرز شگفت انگیزی موفق می شوند تیک حرکتی خود را در حرکات روزمره خود ادغام کنند تا کمترین توجه ممکن را به خود جلب کنند. این با تیک صوتی بسیار دشوارتر است.

تیک آوازی

با یک تیک صوتی، فرد مبتلا یک صدا یا صدای غیرارادی و ناخواسته تولید می کند. با یک تیک صوتی ساده، این می تواند به عنوان مثال:

• صاف کردن گلو، پارس کردن یا بو کردن
• خش خش، سرفه، سوت زدن
• غرغر کردن یا قیچی کردن

• تکرار کلمات/عبارات دیگران یا خود (اکولالیا، پالیلالیا)
• تلفظ کلماتی که معنی ندارند؛ گاهی اوقات آنها کلمات زشت نیز هستند (coprolalia)

مهمتر از همه، اگر افراد آسیب دیده فحش و محتوای توهین آمیز را به عنوان بخشی از تیک خود تلفظ کنند، هم افراد آسیب دیده و هم محیط اطرافشان معمولاً به شدت آسیب می بینند.

طبقه بندی بیشتر تیک ها

طبقه بندی آماری بین المللی بیماری ها (ICD) بین گروه های مختلف اختلالات تیک تمایز قائل می شود. مهمترین آنها هستند

• اختلالات تیک موقت: بیش از دوازده ماه طول نمی کشد و اغلب به صورت پلک زدن، گریم کردن یا تکان دادن سر ظاهر می شود.
• اختلال تیک حرکتی یا صوتی مزمن: این بیماری بیش از یک سال طول می کشد و شامل تیک های حرکتی یا صوتی است (اما هرگز هر دو به طور همزمان). برخی از مبتلایان فقط یک تیک (حرکتی یا صوتی) را نشان می دهند. با این حال، اغلب چندین تیک به طور همزمان وجود دارد که همه آنها یا حرکتی یا صوتی هستند.

تیک: علل و بیماری ها

اغلب هیچ دلیلی برای اختلال تیک قابل شناسایی نیست. به این تیک اولیه یا ایدیوپاتیک گفته می شود. در موارد دیگر، تیک ها به صورت ثانویه به عنوان بخشی از سایر بیماری ها یا اختلالات رخ می دهند (تیک ثانویه).

همانطور که مطالعات نشان داده است استرس روانی اجتماعی و استفاده از دارو در دوران بارداری می تواند با بروز اختلال تیک در کودک مرتبط باشد. همین امر در مورد سیگار کشیدن، مصرف الکل و استفاده از سایر داروها در دوران بارداری نیز صدق می کند.

تیک اولیه

چگونگی ایجاد تیک اولیه (تیک ایدیوپاتیک) هنوز مشخص نیست. با این حال، مسلم است که یک استعداد ژنتیکی نقش دارد، زیرا اختلالات تیک اغلب در خانواده ها ایجاد می شود.

همچنین شواهد فزاینده ای وجود دارد که نشان می دهد اختلال در متابولیسم پیام رسان در مغز در ایجاد اختلالات تیک نقش دارد. بیش از حد ماده پیام رسان (انتقال دهنده عصبی) دوپامین تمرکز تحقیقات در اینجا است.

مخفف PANDAS به اختلالات عصبی روانپزشکی (احتمالاً بیماری های خود ایمنی) اشاره دارد که پس از عفونت با استرپتوکوک های خاص در دوران کودکی رخ می دهد. اینها می تواند شامل اختلالات تیک باشد.

تیک ثانویه

تیک ثانویه در ارتباط با سایر بیماری ها مانند

• التهاب مغز (انسفالیت)
• بیماری ویلسون (بیماری ذخیره سازی مس)
• بیماری هانتینگتون (بیماری هانتینگتون)

به ندرت، مواد مخدر (مانند کوکائین) یا برخی داروها نیز می توانند باعث تحریک تیک شوند. این داروها شامل داروهای ضد تشنج مانند کاربامازپین یا فنی توئین است که برای درمان صرع استفاده می شود.

تیک: چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اختلال تیک به ندرت خطر حاد سلامتی را به همراه دارد. با این وجود، افراد مبتلا باید به محض ظاهر شدن تیک ها برای اولین بار با پزشک مشورت کنند. پزشک می تواند بیماری های احتمالی را به عنوان علت شناسایی کند و درمان را در مراحل اولیه آغاز کند. در این صورت ممکن است بتوان از بدتر شدن علائم و مزمن شدن تیک جلوگیری کرد.

تیک: دکتر چیکار میکنه؟

اول از همه، پزشک باید تعیین کند که آیا یک اختلال تیک واقعی وجود دارد یا خیر و اگر وجود دارد، آیا علت قابل تشخیصی برای آن وجود دارد یا خیر. سپس پزشک یک درمان مناسب را بر این اساس پیشنهاد خواهد کرد.

تیک: معاینات و تشخیص

علاوه بر معاینه فیزیکی، سابقه پزشکی (تاریخچه) یک معیار مهم تشخیصی است. پزشک از بیمار (یا والدین در مورد کودکان) می پرسد، برای مثال، زمانی که تیک برای اولین بار رخ داده است، هر چند وقت یکبار قابل توجه است و چه چیزی می تواند باعث آن شود. او همچنین در مورد بیماری های قبلی می پرسد.

همچنین پرسشنامه هایی وجود دارد که بستگان یا والدین آنها را در مدت چند هفته پر می کنند. سپس پزشک از این اطلاعات برای ارزیابی شدت اختلال تیک استفاده می کند. برای مثال، در سطح بین‌المللی، «مقیاس شدت تیک جهانی ییل» (YGTSS) برای این منظور استفاده می‌شود. پس از تشخیص صحیح، درمان می تواند شروع شود.

تیک: درمان

در مورد تیک ثانویه، بیماری ایجاد کننده باید درمان شود.

در صورت وجود تیک اولیه، مشاوره جامع فرد مبتلا و بستگان او بسیار مهم است. بیمار و مراقبان او باید شرایط را درک کنند و از عوامل تشدید کننده احتمالی آگاه باشند. برای مثال، مهم است که والدین درک کنند که فرزندشان نمی تواند تیک ها را کنترل کند. درخواست برای توقف مکرر پلک زدن، غرغر کردن یا کوبیدن، تنها باعث ایجاد استرس اضافی برای کودک می شود – در نتیجه تیک ها حتی می توانند شدیدتر شوند.

در مورد کودکان یا نوجوانان مبتلا، اطلاع رسانی به معلمان و مربیان در مورد اختلال به منظور اطمینان از درک گسترده می تواند مفید باشد. البته این کار فقط باید با رضایت افراد آسیب دیده انجام شود.

مفاهیم درمانی ممکن عبارتند از

• تکنیک های آرام سازی و خود مدیریتی، که در آن بیماران یاد می گیرند آگاهانه آرام شوند و در نتیجه علائم تیک را به صورت هدفمند کاهش دهند (مثلاً آرام سازی پیشرونده عضلانی).
• آموزش معکوس عادت (HRT) یک مدل درمانی را توصیف می‌کند که، در میان چیزهای دیگر، درک آگاهانه تیک‌ها را آموزش می‌دهد و به ایجاد یک واکنش متقابل حرکتی کمک می‌کند (مثلاً دراز کردن دست‌ها در برابر کشش شانه).
• از سوی دیگر، آموزش پیشگیری از مواجهه و پاسخ (ERPT)، با هدف قطع این فکر یا خودکارسازی که یک حمله تیک همیشه باید به دنبال یک پیش‌آگاهی باشد، است.

دارو برای تیک؟

درمان های دارویی نیز وجود دارد، اگرچه همیشه برای اختلالات تیک از آنها استفاده نمی شود. پزشکان مزایای مورد انتظار یک دارو را در مقابل خطرات و عوارض جانبی احتمالی آن برای هر بیمار ارزیابی می کنند.

بیشترین اثرات درمانی را می توان با داروهای روانگردانی که محل اتصال دوپامین (گیرنده های دوپامین) در مغز را مسدود می کنند، به دست آورد. برای مثال، تیاپراید، پیموزاید و هالوپریدول از جمله این موارد هستند. در صورت اختلالات همزمان، پزشک ممکن است از داروهای دیگری نیز استفاده کند.

اختلال تیک مداوم را نمی توان برای همیشه درمان کرد. با این حال، تیک را حداقل می توان با رویکردهای درمانی مناسب کاهش داد.

تیک: کاری که خودتان می توانید انجام دهید

اگر استرس از درون نشات می گیرد (مثلاً به دلیل کمال گرایی آشکار)، می توان نگرش درونی نامطلوب را بررسی کرد و در صورت لزوم با کمک روش های روان درمانی (درمان رفتاری شناختی) تغییر داد.

همچنین یادگیری یک تکنیک آرامش بخش مانند تمرینات اتوژنیک یا مدیتیشن و تمرین منظم آن می تواند مفید باشد.